Allereerste ‘rekenmachine voor het volk’ duikt op in Belgisch veilinghuis

Eén van de eerste rekenmachines die ooit op de markt is gekomen, is vanaf vandaag voor het eerst te zien voor het grote publiek. Van het meer dan 130-jaar oude mechanische toestel zijn wereldwijd amper 5.500 stuks gemaakt. En nog straffer: in België is er slechts één ander exemplaar bekend. De geschatte waarde van de zogeheten “arithmometer” schommelt tussen de 1.000 en 1.500 euro, al zou “de betrouwbaarste calculator uit zijn tijd” wel eens een pak meer kunnen opbrengen. Het unieke stuk wordt samen met meer dan 1.200 andere loten geveild op 14 en 15 juni in het Brusselse veilinghuis Arenberg Auctions.

Vandaag bestaan ze in alle maten en gewichten, die zogeheten “arithmometers” of simpelweg rekenmachines of calculators. Maar het exemplaar dat zopas in Brussel opdook, mag volgens experten hoogst uitzonderlijk genoemd worden. Het gaat namelijk om het eerste, functionerende rekenmachine dat ooit gecommercialiseerd werd. Het toestel - afkomstig uit de collectie van een privéverzamelaar - dateert uit 1886 en lijkt amper op de elektronische of digitale versies die we vandaag kennen. De rekenmachine - type ‘T1865B’ - is met zijn zestig centimeter lengte, achttien centimeter hoogte en zes centimeter breedte bijna even groot als een klein bureau.

“Dit is het eerste, succesvolle mechanische rekenmachine dat kon optellen, aftrekken,  vermenigvuldigen en zelfs delen. Het originele ontwerp dateert al uit 1821 maar uitvinder Charles de Colmar spendeerde maar liefst 30 jaar om het ontwerp te perfectioneren. Zulke arithmometers zijn extreem zeldzaam. Dat het bovendien nog perfect werkt, is prachtig. In België hebben we maar één andere gevonden, in een collectie van de ULB.”

Henri Godts, expert Arenberg Auctions

Eerste computer

De Franse ingenieur en uitvinder Charles de Colmar (1785-1870) was ongetwijfeld één van de knapste koppen uit die tijd. Al in 1820 diende hij een eerste pattent in van zijn rekenmachine, maar pas dertig jaar later gingen ze in productie. De verdere ontwikkeling leidde uiteindelijk tot de eerste vroege computers. Bovendien had het apparaat een stevige reputatie omdat het bijzonder accuraat was. Met behulp van een ingenieus systeem van hendels, cilinders en tandwielen kon het berekeningen maken tot wel 16 cijfers. De machine bleef in allerlei variaties in productie tot omstreeks 1930.

“Noem Colmar gerust de “vader van de moderne rekenmachine”. De ingenieur gebruikte de principes van vorige calculators maar perfectioneerde het design en het mechanisme. Zo werd de ‘T1865B’ de betrouwbaarste calculator van zijn tijd en was hij meer dan twintig jaar lang op de markt verkrijgbaar. Het werd over de hele wereld verkocht aan handelaars, ingenieurs, banken en overheidsadministraties. Het kon berekeningen maken tot getallen van wel 16 cijfers.“

Henri Godts, expert Arenberg Auctions

Wie interesse heeft in dit unieke stuk, hoeft bovendien niet al te diep in de buidel te tasten. Voor ‘amper’ 1.000 euro kan het al van eigenaar veranderen.

Fotoalbum van 15 kilo

Naast het uitzonderlijke rekenmachine veilt Arenberg Auctions - de grootste boekenveiling uit de Benelux - nog 1.200 andere loten op 14 en 15 juni. Eén van de meest opvallende is een handgetekend fotoboek van de bekende Amerikaanse fotograaf en schrijver Peter Beard. Beard is vooral bekend van zijn fotoreportages van Afrika en Afrikaanse dieren. Het boek dateert uit 2006 en bevat meer dan 600 uitzonderlijke foto’s én weegt 15 kilo. Geschatte waarde: 800 euro.

“In de fotografie wereld is Peter Beard een klinkende naam. Zijn foto’s worden al sinds de jaren zestig overal getoond en gepubliceerd. Dit werk is heel uitzonderlijk omdat er amper 2.250 exemplaren van bestaan én dit exemplaar is zelfs met de hand getekend.”

Henri Godts, expert Arenberg Auctions

Duurste stuk

Eén van de duurste items uit de veiling is echter een bijna 400-jaar oude atlas van de Zuid-Nederlandse cartograaf Petrus Kaerius. Binnen de atlas zit de uitzonderlijke “Leo Belgicus” kaart. Volgens kenners een collectorsitem op zich want het betreft één van de meest iconische kaarten van de 17 Provinciën van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden - het huidige België en Nederland zeg maar. De atlas wordt geschat op een waarde van 25.000 à 30.000 euro. Tot slot gaan ook een uitzonderlijke collectie Bijbels en twee zestiende eeuwse atlassen van Ortelius onder de hamer. 

Het uitzonderlijke rekenmachine, het verzamelwerk van Peter Beard en de andere topstukken zijn te bezichtigen tijdens een tentoonstelling van 7 juni tot en met 13 juni in veilinghuis Arenberg Auctions, Wolstraat 19/2 in Brussel.